Belevingswereld van een kind
De belevingswereld van een kind is de manier waarop dat kind om zich heen kijkt en de wereld ervaart.
Deze belevingswereld verschilt sterk per kind en ontwikkeld zich met de jaren en gebeurt grotendeels op school.
Afgezien van thuis is school de belangrijkste plaats in het leven van de meeste kinderen.
Hun schoolervaring zal een cruciale rol spelen in hun leven en zal hun academische, sociale en waarschijnlijk ook hun professionele toekomst bepalen.
Onderzoek heeft aangetoond dat er een continu verband bestaat tussen de vorderingen die kinderen maken in hun eerste jaar op school en wat ze uiteindelijk zullen behalen op 16-jarige leeftijd.
Maar wat zijn de gebeurtenissen van een kind waarop ze hun belevingswereld baseren?
Starten op school
Alle veranderingen zijn stressvol en voor het eerst naar school gaan is een grote gebeurtenis voor kinderen, wat hun eerdere ervaring ook is.
Deze uitdagingen kunnen zijn:
- voor langere tijd gescheiden zijn van hun belangrijkste verzorgers
- het huis verlaten met zijn vertrouwde omgeving
- zelfstandig managen – onafhankelijk zijn
- verschillende mensen ontmoeten, zowel kinderen als volwassenen
- nieuwe vaardigheden leren en nieuwe taken uitvoeren
- concurreren en zichzelf vergelijken met anderen
- aanpassen aan het begin en einde van schoolperiodes (wat herinneringen kan oproepen aan andere veranderingen of verliezen die moeilijk waren voor het kind)
- mogelijk met een meer formele structuur voor de dag
- een leraar hebben wiens stijl van verzorgen/directie anders kan zijn dan die van de ouder
Kinderen die niet de gebruikelijke stappen naar onafhankelijkheid hebben gemaakt, vinden het moeilijk om gescheiden te zijn van hun verzorger.
Sommige kinderen kunnen misschien niet naar school omdat ze in beslag worden genomen door zorgen over wat er thuis gebeurt:
- jaloezie omdat hun verzorger een nieuwe baby of jongere broer of zus heeft
- zich zorgen maken over hoe een ouder het zonder hen redt (als ze op jonge leeftijd verzorger zijn geworden)
- zorgen over de sociale, emotionele of mentale gezondheid van hun ouders
- plotselinge of meerdere veranderingen thuis, b.v. vaak en zonder waarschuwing verhuizen naar een nieuw huis.
De angst kan ook gaan over moeilijkheden om naar school te gaan, conflicten met andere kinderen of de eisen van het schoolwerk.
Omgaan met andere kinderen
Onze relatie met anderen vormt een integraal onderdeel van het menselijk bestaan. Voor kinderen die net aan deze reis beginnen, kan het even duren voordat ze hun plek tussen de anderen hebben gevonden.
Kinderen die om wat voor reden dan ook thuis een onzekere relatie hebben, voelen zich misschien niet zelfverzekerd op school.
Jaloezie, woede en overstuur kunnen overslaan in relaties met klasgenoten. Soms kan de overgang naar de basisschool echter in het belang van het kind zijn.
Kinderen die zich thuis erg competitief hebben gevoeld, kunnen bijvoorbeeld het leven op school gemakkelijker vinden tussen een gemengde groep kinderen en kunnen betere relaties aangaan.
Groepen en ‘beste vriendschappen’ ontstaan meestal tijdens het eerste jaar, hoewel ze het misschien niet lang volhouden.
De ups en downs van vriendschappen kunnen pijnlijk zijn voor kinderen, maar de meeste van hen creëren manieren om op een min of meer harmonieuze manier met elkaar om te gaan.
Dit zijn enkele van de krachtigste ervaringen in de kindertijd, buiten het huis, en bepalen het vermogen van het kind om sociale relaties voor de toekomst te beheren.
Als ze naar de lagere school gaan, hebben kinderen de neiging zich te verdelen in groepen van hetzelfde geslacht, vaak met enige minachting voor het andere geslacht.
Dit lijkt een voorbereiding op de adolescentie te zijn – een manier om interesses en attitudes vast te stellen die passen bij de cultuur van het jongen of meisje zijn. Jongens en meisjes komen over een paar jaar weer bij elkaar.
Pesten
Ouders maken zich vaak zorgen over pesten, omdat ze een natuurlijke wens voelen om het kind te beschermen wanneer hij of zij fysiek niet bij hen is.
Kinderen van verschillende leeftijden hebben een ander begrip van gepest worden. Jongere kinderen vinden in hun belevingswereld vaak dat elk kind dat gemeen tegen hen is, aan het pesten is, terwijl oudere kinderen pesten vaak ervaren als het ontvangende einde van een meer opzettelijke en gerichte campagne door een bepaald kind of bepaalde kinderen.
Kinderen die relatief veilige relaties hebben met volwassenen en andere kinderen, kunnen meestal hulp inroepen bij het beheersen van de situatie als een ander kind of een groep kinderen gemeen tegen hen is.
Kinderen die op de een of andere manier onzeker of benadeeld zijn, hebben de neiging zich kwetsbaarder te voelen om gepest te worden.
Kwetsbaarheden kunnen zijn:
- degenen die nieuw zijn op een school en nog geen vriendschappen hebben gesloten
- kinderen die niet gemakkelijk met andere kinderen omgaan.
- degenen die als anders worden gezien door handicap, huidskleur of taal.
Kwetsbare kinderen worden enorm geholpen als de mensen om hen heen hun worstelingen begrijpen, een ‘open deur’-benadering creëren als het kind zijn moeilijkheden moet uiten of erover moet praten en uiteindelijk samenwerken om deze moeilijkheden voor het kind te verlichten, b.v. ‘schoolmaatjes’ in het leven roepen, acceptatie van verschillen in het leerplan inbouwen, de prestaties van alle kinderen ondanks verschillen waarderen.
Helaas verschillen kinderen die pesten vaak niet veel van degenen die ze pesten en zijn ze zelf vaak gepest. Deze kinderen voelen zich bang of benadeeld en kunnen niet praten over hoe ze zich voelen, dus pikken ze meer kansarme kinderen op om zichzelf het gevoel te geven dat ze ‘beter zijn dan iemand anders’.
Omgaan met leraren
Kinderen moeten zich aanpassen aan een reeks nieuwe volwassenen wanneer ze naar school gaan. De meeste kinderen vinden het leuk om verschillende volwassenen te ontmoeten, maar zullen zich waarschijnlijk bij de een meer op hun gemak voelen dan bij de ander.
Een kind dat gewend is aan een gemoedelijke, wisselvallige of chaotische sfeer thuis, kan een meer gestructureerde klasomgeving moeilijker vinden dan een kind uit een huis waar de grenzen strakker zijn en hun dag meer voorspelbaar is.
Kinderen die een goede ervaring hebben gehad met geschikte gezagsdragers (zoals een ferme maar rechtvaardige ouder) hebben door de jaren heen waarschijnlijk zowel positieve als uitdagende ervaringen met leraren, maar zullen waarschijnlijk manieren vinden om met deze verschillen om te gaan en ervan te leren.
Sommige kinderen hebben echter geen behulpzame gezagsdragers in hun leven meegemaakt en reageren mogelijk met tegenzin of woede op de aanwijzingen en instructies van leerkrachten.
In dit geval is het nuttig voor ouders en leerkrachten om samen te komen en na te denken over wat de onderliggende problemen kunnen zijn en hoe het gezag van de leraar door het kind wordt waargenomen.
Als ouders en leerkrachten samen kunnen meedenken, kunnen er dan thuis en op school veranderingen plaatsvinden.
Wat betekent aandacht zoeken?
Een van de belangrijkste aanpassingen die kinderen op school moeten maken, is om een van de velen te zijn.
Hoe ze hiermee omgaan, zal grotendeels afhangen van hun ervaringen in het leven tot nu toe.
Kinderen die veilig zijn in de aandacht van hun ouders en familie zullen zich waarschijnlijk op hun gemak voelen bij hun medeleerlingen en erop vertrouwen dat ze de aandacht van de leraar kunnen krijgen wanneer ze die nodig hebben.
Als een kind zich om wat voor reden dan ook ‘onbewaakt’ voelt door verzorgers, kan het in plaats daarvan proberen de constante aandacht van volwassen figuren op school te krijgen.
Deze kinderen kunnen een aantal strategieën gebruiken:
- zich altijd aan de leraar vastklampen
- buikpijn krijgen of vaak in tranen uitbarsten
- samen met anderen drama’s creëren of erbij betrekken
- de aandacht van de leraar trekken door iets ondeugends te doen
Deze kinderen worden ‘beloond’ door de protesten van de leerkracht, en vaak ook van de ouders thuis. Ze kunnen heel goed een gewoonte ontwikkelen die op de lange termijn storend zal worden op school.
Aan het leren
Schoolwerk kan een aantal angsten opwekken bij kinderen en hun ouders. Kunnen zij het werk doen? Begrijpen ze het? Wat doen ze als het geen zin heeft? Trial and error is een belangrijk onderdeel van leren. Als we niet het vertrouwen hebben om iets te proberen en mogelijk falen, dan is het onwaarschijnlijk dat we nieuwe vaardigheden leren en nieuwe ervaringen opdoen.
Kinderen die zelfverzekerd en zeker van zichzelf zijn, hebben de neiging om een meer trial and error-benadering aan te nemen.
Kinderen die minder zelfvertrouwen hebben of met andere zorgen bezig zijn, kunnen extra hulp nodig hebben om te leren.
In grote lijnen vallen kinderen in een van de volgende categorieën:
- Sommige kinderen zullen geen moeite hebben om hulp te vragen en zullen kunnen volhouden totdat ze iets nieuws of uitdagends begrijpen.
- Sommige kinderen voelen zich vreselijk vervolgd door het idee iets niet te weten of te begrijpen en kunnen doen alsof ze het wel weten of het gevoel hebben dat ze de informatie toch niet hoeven te weten.
- Sommige kinderen vinden leren te angstaanjagend en hebben veel kansen nodig om te leren, vooral in minder stressvolle omgevingen zoals kleine groepen of één-op-één.
Concurrentievermogen
Een gevolg van een grotere nadruk op schoolwerk en prestaties naarmate kinderen vorderen in het schoolsysteem, is dat kinderen zichzelf beginnen te vergelijken en wat ze met elkaar kunnen doen. Bij het geven van cijfers voor werk rijst de vraag wie de beste cijfers krijgt.
Alleen kijken naar wat beter kan, kan het vertrouwen van een kind in zijn prestaties ondermijnen en het gevoel van falen versterken.
Een openlijke erkenning van de problemen en het waarderen van alle sterke punten van een kind – niet alleen academische prestaties – kan het verschil maken voor hoe kinderen zichzelf zien.
Naar het voortgezet onderwijs
De overstap van de basisschool naar de middelbare school is voor iedereen een grote verandering. Kinderen en hun ouders zullen ongetwijfeld gemengde gevoelens hebben bij het achterlaten van een vertrouwde omgeving.
Uitdagingen op de middelbare school kunnen zijn:
- Van een gevoel van een ‘grote vis in een kleine vijver’ naar een ‘kleine vis in een grote vijver’ gaan
- Meerdere leraren hebben in plaats van één leraar voor de hele dag
- Lesgeven in verschillende klaslokalen in verschillende delen van de school
- Verhoogde verwachtingen voor kwantiteit en kwaliteit van werk en huiswerk
- Hogere verwachtingen van kinderen om onafhankelijker te zijn met hun leren en andere aspecten van de schooldag, b.v. eten krijgen, voorbereiden op gym.
Er zijn ook veel opwindende voordelen aan de overstap naar de middelbare school:
- Mogelijkheden om nieuwe vriendschappen te sluiten
- Meer ervaring met verantwoordelijkheid en autonomie
- Een nieuwe start